Hisse (Pay) Piyasası Nedir?
Pay Piyasası; farklı sektörlerden şirketlerin payları, yeni pay alma hakları, borsa yatırım fonları, varantlar, sertifikaların Borsa İstanbul bünyesinde işlem gördüğü bir piyasadır.
DenizYatırım yaygın şube ağı, deneyimli ekibi, uzman araştırma kadrosu ve ile hizmet vermektedir. DenizBank ve DenizYatırım şubelerinden mesai saatleri içerisinde; elektronik kanallarımızdan ise 7 / 24 emir girişi yapabilirsiniz.
Pay Piyasası İşleyişi
Emir Tipleri
Normal (Limit) Emirler
Fiyat ve miktarın girildiği emirlerdir. Girildiği anda kısmen veya tamamen işlem olmazsa, gerçekleşmeyen kısım fiyat ve zaman öncelik sıralamasına uygun olarak payın bekleyen (pasif) emirleri arasına yazılır. Maksimum 3.000.000 TL sınırına tabidir. Bu tutar en son işlem fiyatı üzerinden hesaplanır. Son işlem fiyatı yoksa bir önceki kapanış fiyatına bakılır. Her ikisinin de olmadığı durumda manuel olarak Borsa tarafından girilen bir fiyat varsa ona bakılır yoksa işlem olana kadar sistem tarafından piyasa emri girilmesine izin verilmez.
Piyasa Emirler (Market Order)
Fiyat olmaksızın sadece miktar belirtilerek girilen emirlerdir. Karşı taraftaki en iyi fiyatlı emirlerle eşleşerek işleme dönüşürler. Karşı tarafta eşleşecek hiçbir emir yoksa otomatik olarak iptal edilirler. Tek fiyat yönteminde emir toplama aşamasında girilen piyasa emirleri, eşleştirme başlayana kadar emir defterinde bekletilir, eşleştirme başladığında ise işleme dönüşür. İşleme dönüşmeyen piyasa emirleri seansın sürekli işlem bölümüne aktarılmaz, iptal edilir. Maksimum 3.000.000 TL sınırına tabidir.
Emirlerin Geçerlilik Süresi
1. Günlük
Pay Piyasasındaki bütün pazarlarda aksi belirtilmedikçe girilen her emir, girildiği gün boyunca geçerlidir ve işlem görmezlerse gün sonunda iptal edilirler.
2. Kalanı İptal Et (KİE)
Fiyat ve miktar belirtilerek girilen ve emrin girildiği anda karşılanmayan bölümünün otomatik olarak iptal edildiği emir türüdür.
3. İptale Kadar Geçerli (İKG)
Borsa Birincil Piyasada Değişken ve Sabit Fiyatla Talep Toplama yöntemlerinde halka arz süresinin sonuna kadar geçerli emir girişi mümkündür. Bu geçerlilik türü, talep toplama yöntemiyle halka arzların gerçekleştirildiği birincil piyasada (.HE sıralarında) kullanılacaktır.
Kredili İşlem ve Açığa Satış
Kredili Menkul Kıymet ve Açığa Satış İşlemlerine Konu Olan Menkul Kıymet Listesi” Alt Pazar , PÖİP ve YİP hariç tutularak BİAŞ Pay Piyasası pazarlarında işlem gören tüm payları ve BYF’leri kapsayacak şekilde belirlenmiştir. Buna göre, Yıldız Pazar ve Ana Pazar’da işlem gören paylar, buna ek olarak BYF’ler hem kredili alıma hem de açığa satış işlemine konu olabilir.
Varantlarda, sertifikalarda, sahipliğe dayalı kira sertifikalarında, gayrimenkul yatırım fonlarında ve girişim sermayesi yatırım fonlarında kredili alım ve açığa satış işlemi yapılamaz. Gayrimenkul sertifikalarında ise kredili alım yapılabilmekle birlikte açığa satış işlemi yapılamaz.
Yatırımcılarımız piyasa koşullarına göre hesaplarındaki kaynaklarını arttırmak isteyebilirler. Bu durumda yatırımcılarımıza sahip oldukları portföyleri baz alınarak mevzuata uygun kurallar çerçevesinde kredi kulladırılabilmektedir.
Açığa satış işlemi, yatırım portföyünde bulunmayan sermaye piyasası araçlarının satılmasını ifade etmektedir.
Açığa satış işlemleri, Borsa İstanbul tarafından açığa satış yapılmasına izin verilen ve BIST 100 endeksine dahil olan hisse senetlerinde yapılabilmektedir.SPK tarafından senetlerde ve gruplarda değişiklik yapılabilir.Devam eden açık satışlarda ödünç piyasa devreye girer.
Bu işlem sayesinde fiyatının düşmesini beklediğiniz bir hisse senedini, elinizde bulunmadığı halde satabilir ve daha sonra alarak pozisyonunuzu kapatabilirsiniz.
Deniz Yatırım’da açığa satış işlemi yapabilmek için Açığa Satış Sözleşmesi ve Ödünç Menkul Kıymet Alma ve Verme Sözleşmesi imzalanması gerekmektedir. Açığa satış emirlerini, emir gönderme esnasında açığa satış seçeneğini işaretleyerek gönderilmesi sağlanmaktadır.
Brüt Takas
SPK, gerekli gördüğü durumlarda Borsa İstanbul’da (BİST) işlem gören bazı pay/hisse senetlerini bu hisselerde oluşabilecek spekülatif fiyat ve miktar hareketlerini önlemek amacıyla belirli veya belirsiz süreli olarak brüt takas uygulamasına dahil etmektedir.
Hisse senetleri sadece SPK tarafından brüt takas kapsamına alınabilir veya bu kapsamdan çıkarılabilir. Hisselerin brüt takasta tutulma süresi de yine SPK tarafından belirlenir.
Brüt takasa alınan hisse senetlerinde aynı gün (günlük) alım/satım işlemi yapılamaz.
Brüt takas kapsamında bulunan hisse senetleri alımında kredi kullanılamaz, sadece nakit üzerinden işlem yapılabilir.
Devre Kesici
2015 yılında Borsa tarafından getirilen bir uygulamadır. Yatırımcıların belirlenen sınırları aşan fiyat dalgalanmalarından olumsuz etkilenmemeleri ve yatırımcıların sermayelerini korumak için hayata geçirilen bir sistemdir. Devre kesici belirli bir fiyat değişiminin gerçekleşmesi durumunda otomatik olarak devreye girer ve devre kesici uygulanan hisse senetlerinde işlemler geçici bir süre için durdurulur.
Pay Piyasası Pazarları
Yıldız Pazar (Z) : Borsaya ilk kotasyonda halka arz edilen kısmının piyasa değeri 300 milyon TL ve üzeri olan payların işlem göreceği pazardır.
Ana Pazar (N) : Borsaya ilk kotasyonda halka arz edilen kısmının piyasa 300 milyon TL - 75 milyon TL arasında olan payların işlem göreceği pazardır.
Alt Pazar (T) : Borsaya ilk kotasyonda halka arz edilen kısmının piyasa değeri 75 milyon TL - 40 milyon TL arasında olan payların işlem göreceği pazardır.
Yakın İzleme Pazarı (YİP) : Kotasyon Yönergesine göre Yıldız Pazar, Ana Pazar ve Alt Pazar'dan çıkarılma sonucunu doğuracak gelişmelerin oluştuğu ortaklıkların paylarının işlem gördüğü pazardır.
Yapılandırılmış Ürünler ve Fon Pazarı (YÜFP) : Borsa yatırım fonu katılma belgeleri, varantlar, sertifikalar, sahipliğe dayalı kira sertifikaları, gayrimenkul yatırım fonları ve girişim sermayesi yatırım fonlarının işlem görebildiği pazardır.
Nitelikli Yatırımcı İşlem Pazarı (NYİP) : Halka arz edilmeksizin nitelikli yatırımcılara satılmak üzere ihraç edilen ortaklık paylarının ve Yönetim Kurulu'nca uygun görülen diğer sermaye piyasası araçlarının yalnızca nitelikli yatırımcılar arasında işlem görebilmesini sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Nitelikli yatırımcı statüsünde olmayanlar bu pazarda işlem yapamaz.
Piyasa Öncesi İşlem Platformu (PÖİP) : Halka açık statüde olup, payları Borsada işlem görmeyen şirketlerden, Borsa tarafından bu platformda işlem görmesine karar verilenlerin payları Piyasa öncesi işlem görebilecektir.
Takas Esasları
İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş (Takasbank), Borsa Istanbul bünyesinde mevcut piyasalarda gerçekleşen menkul kıymetler ile ilgili işlemlerin nakit ve menkul kıymet takasını sonuçlandırmak üzere yetkilendirilmiş merkezi takas kuruluşudur.
Takas günü T+2 şeklinde, işlemi izleyen ikinci iş günüdür.
Çoklu netleştirme sistemi uygulanır.
Ödemeler aynı gün hesaplarda biriken fonlarla yapılır.
Ödeme karşılığı teslim esası uygulanır.
Detaylı bilgi için tıklayınız.
İşlem Saatleri
Pay piyasası işlem saatleri için tıklayınız.
Sermaye Arttırımları
Bedelli Sermaye Artırımı
Bir şirketin esas sermayesine karşılık olan hisse senetlerinin bedelleri ödendikten sonra genel kurul kararı ile yeni hisse senedi çıkarılarak şirket sermayesinin arttırılmasıdır.
Sermaye artırımına katılmak istemeyen pay sahipleri rüçhan haklarını "Bist Rüçhan Hakkı Kupon Pazarı" aracılığı ile satabilirler.
Bedelli Sermaye artırımına katılmak isteyen yatırımcılarımız, katılacağı bilgisini tarafımıza bildirerek gerekli nakdi kullanım tarihinin son gününe kadar hesaplarında bulundurmak zorundadır.
Bedelsiz Sermaye Artırımı
Şirketlerin kendi iç kaynaklarını (emisyon primi, yeniden değerleme değer artışı, yedekler, iştirak ve duran varlık satış karları, temettü vb) kullanarak yapmış oldukları ve ortaklarından ilave kaynak talep etmeden bedelsiz olarak hisse senedi dağıttıkları sermaye artırım türüdür.
Hesaplara otomatik olarak yansıtılır. Yatırımcılarımızın herhangi bir işlem yapmasına gerek yoktur.
Kayıtlı sermaye sisteminde bedelsiz hisse senetleri, sermaye artırımına gidilen günden (T+2) iki iş günü sonra hesabınıza geçer.
Halka Arz
Halka arz, şirketlerin finansman kaynağı yaratmak amacıyla şirket paylarının Borsa İstanbul’da işlem görmek üzere çağrı veya ilan yoluyla satışa çıkarılmasıdır.
Şirket paylarını halka arz etmek şirketlerin bunu yapabilmesi için mutlaka Sermaye Piyasası Kurulu’nun onayı ve iznine sahip olması gerekmektedir.
Halka arz edilen şirket payları, BİST Pay Piyasası’nda işlem görebilir ve böylece bir çok yatırımcının bu şirketin pay/hisse senetlerini almasına olanak sağlanır.